Een belangrijke opmaat naar het regioplan vormden de verschillende domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden die in drie subregio’s al waren opgezet. Een daarvan was het programma Vallei Vitaal en Gezond, dat zorgorganisaties in Ede samen met onder meer de gemeente en het sociaal domein in 2021 opzetten, geïnspireerd door HealthKIC en het gedachtegoed van deze stichting.

“De zorgorganisaties waren tot de conclusie gekomen dat het optimaliseren van de zorg alleen niet voldoende is om de zorg toekomstbestendig te maken”, vertelt Karin de Booij van Q-Consult Zorg, die hier als programmamanager bij betrokken was. “Met de stijgende zorgvraag is er vroeg of laat gewoon niet voldoende personeel om dezelfde zorg te kunnen blijven leveren. Dat betekent dat je er ook voor moet zorgen dat uiteindelijk minder mensen een beroep op de zorg hoeven te doen. En daar heb je partijen aan de voorkant bij nodig, zoals maatschappelijk werk, de GGD en de gemeente. Om samen tot oplossingen te komen die helpen de kloof tussen vraag en -aanbod kleiner te maken. Daar is Vallei Vitaal en Gezond op gericht. Op de transitie van zorg naar gezondheid.” 

Logische basis

Ook de andere twee samenwerkingsverbanden hadden al mooie stappen gezet. Dit maakte dat er met de komst van het Integraal Zorgakkoord (IZA) - maar ook andere landelijke akkoorden zoals de WOZO, GALA en TAZ* - al een logische basis lag om op door te bouwen naar een regioplan voor de zorg. Nog voordat het woord regioplan ooit gevallen was. Karin: “We hadden bijvoorbeeld bij Vallei Vitaal en Gezond al een structuur opgezet over de grenzen van organisaties en domeinen heen rondom inhoudelijke thema’s die ook in het IZA een belangrijke rol spelen. Zoals: gezond leven, mentale gezondheid, vitaal ouder worden en kansrijk opgroeien. Inclusief de randvoorwaarden die nodig zijn om de transitie te doen slagen. Waaronder financieren en organiseren; niemand krijgt betaald voor minder zorg. Dus wil je samenwerking echt bevorderen, dan vereist dat ook een andere, domeinoverstijgende sturing en inrichting van de zorgfinanciering. Vanuit een ketenbrede business case, en met het oog op de lange termijn. Het is belangrijk dat uitgebreid te bespreken en daar uiteindelijk afspraken over te maken.”

Verschillende talen

De grote uitdaging was vervolgens om al het voorwerk dat al gedaan was, verder uit te werken met nog veel meer partijen. Want waar Vallei Vitaal en Gezond zich bijvoorbeeld concentreerde rondom Ede, kwam er het complete speelveld van zes gemeenten bij. “We gingen van 12 organisaties naar 40. Dat was mooi, maar juist die veelheid maakte het ook zo ingewikkeld”, zegt Karin. “De kunst is dan om de juiste mensen bij elkaar te brengen, de energie erin te houden en de gelijkwaardigheid te bewaken. Daarbij zag ik mezelf als verbinder en tolk. Want iedereen zit met een andere taal aan tafel. Binnen één gemeente hebben soms al zes collega’s de opdracht om mensen te helpen vitaal ouder te worden – de één vanuit bestaanszekerheid, de ander vanuit sport en recreatie of welzijn – zonder elkaar te kennen. Laat staan dat ze maatschappelijk werkers, huisartsen of specialisten ouderenzorg ontmoet hebben die met dezelfde vraagstukken bezig zijn. Elk vanuit een andere leefwereld. Die moeten elkaar dus eerst beter leren begrijpen en dan kunnen mooie ideeën ontstaan.”

Drempels wegnemen

Een sprekend voorbeeld van een initiatief dat is ontstaan doordat verschillende domeinen elkaar de afgelopen jaren beter zijn gaan kennen en vinden, zijn de woon-zorgcirkels. Karin legt uit: “Elke werkgroep had onder meer als opdracht om de inwonersreis in kaart te brengen: hoe ziet die eruit als het gaat om bijvoorbeeld Vitaal Ouder Worden? Wat is nodig om gezond oud te worden? Wie doet wat? Wat doen we misschien dubbel en waar zitten gaten? Wat kunnen we alleen en waar kunnen we het verschil maken door samen te werken? Zo kwam naar boven dat ook de woningbouwvereniging een belangrijke partner is in gezondheid. Veel mensen met een gezondheidsachterstand wonen in een huurwoning. Dat is juist de groep met meer gezondheidsachterstanden. En bovendien een groep die de hulpbronnen niet altijd weet te vinden. Hier kan de woningbouwvereniging een rol in spelen. De woon-zorgcirkels leiden daarnaast tot betere afstemming, ook over woonomstandigheden. Zo zijn in sommige huurwoningen drempels weggehaald voor bewoners. Een prachtige letterlijke invulling van wat we willen bereiken: minder drempels. Dat lukte nu doordat de juiste mensen met elkaar schakelden.”

Spannend

Om de stap naar een breed gedragen regioplan te maken, organiseerde Karin met collega’s van Q-Consult Zorg en de twee andere programmamanagers in een kort tijdsbestek diverse sessies op bestuursniveau om de kaders vast te stellen. Deze sessies werden gevolgd door een tweedaagse bijeenkomst met meer dan honderd deelnemers. Van managers en bestuurders tot maatschappelijk werkers, zorgprofessionals en sportcoaches. “Ik vond dat heel spannend met zo veel mensen”, geeft Karin toe. “Wat zou eruit komen? Maar we hadden alles heel strak georganiseerd en bijna tot op de minuut gescript, met allerlei werkvormen. Dat heeft heel positief uitgepakt. Deelnemers hebben elkaar echt weten te vinden op alle inhoudelijke thema’s.” 

Veel meer dan papier

De uitkomsten van de tweedaagse vormden de basis voor het regioplan waar al die veertig partijen actief aan hebben meegeschreven en feedbackronde na feedbackronde hun input op hebben kunnen geven. “Dankzij deze aanpak, met alle intensieve voorgesprekken, de tweedaagse en aanvullende inspirerende sessies voor verschillende groepen, ligt er nu een regioplan dat veel meer is dan een stuk papier. Iedereen voelt zich eigenaar, het wordt breed gedragen. En er is commitment uitgesproken om verder te gaan met de initiatieven waar samenwerking het verschil kan maken voor inwoners en de randvoorwaarden ook echt te regelen met elkaar. Als dat gebeurt, kan dit heel groot worden. En elke regio is natuurlijk anders, maar ik ben ervan overtuigd dat deze aanpak ook elders in het land een enorme impuls kan geven aan de invulling van het Integraal Zorgakkoord.”

*Programma Wonen, Ondersteunen en Zorg voor Ouderen

Gezond en Actief Leven Akkoord

Programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn